Umberto Eco o pięknie

Wczoraj obchodzony był dzień zakochanych (no właśnie, świętowałyście go w jakiś szczególny sposób?). Kojarzą się z nim czerwone róże, małe serduszka, zabawne wierszyki, miłość. A miłość zwykle jest piękna. I na blogu dzisiaj, nawiązując niejako do walentynek, miłości i tego co nas zachwyca, o pięknie właśnie. 

Czym jest piękno? Pytanie to stawia sobie Umberto Eco, jeden z najpopularniejszych współczesnych pisarzy i filozofów włoskich, w Historii piękna, a odpowiedzi na nie poszukuje, analizując i porównując koncepcje piękna, wypracowane na przestrzeni epok.

«„Piękno” – a wraz z nim „wdzięczny” i „ładny”, „wzniosły”, „cudowny” i „pyszny”, i tym podobne wyrażenia – to przymiotnik, którego często używamy, wskazując, że coś nam się podoba» – tak, ten wybitny eseista, zaczyna swoje rozważania, a chwilę później dodaje: „(…) piękno nie było nigdy niczym niezmiennym i absolutnym, ale przybierało różne oblicza, stosownie do okresu historycznego i danego kraju: i to nie tylko, jeśli chodzi o piękno fizyczne (mężczyzny, kobiety, pejzażu), ale także, jeśli chodzi o piękno Boga, świętych czy idei…”.

Eco, z charakterystyczną dla siebie lekkością, bada zmieniające się pojęcie piękna, a swoje wnioski ilustruje licznymi przykładami zaczerpniętymi ze sztuki, literatury i filozofii. W znamienity sposób oddają one klimat poszczególnych okresów i dają wyobrażenie o tym, co dla ówczesnych jawiło się jako piękne i rozbudzało w nich pragnienie. Historia piękna to fascynująca wędrówka po zmieniających się gustach i upodobaniach, którą rozpoczyna  analiza harmonijnego piękna antycznego, a kończy refleksja nad komercyjnym wykorzystaniem tego, co uważane za piękne współcześnie. Wniosek, jaki się przy tym nasuwa jest jednoznaczny: kanony piękna nie tylko zmieniały się nieustannie, ale działo się to jednocześnie. Niejednokrotnie w obrębie jednej epoki historycznej współistniały różnorodne koncepcje, które się wzajemnie ścierały lub uzupełniały. „Wystarczy sobie wyobrazić , w jakie osłupienie popadły człowiek z przyszłego tysiąclecia, który odkryłby nagle obraz Picassa i opis pięknej kobiety z powieści o miłości tej samej epoki” – zauważa włoski filozof.

Książce, mimo że bogato ilustrowana jest reprodukcjami stu arcydzieł wszechczasów, daleko do encyklopedii sztuki. Obrazy służą autorowi do pokazania procesu zmiany i zróżnicowania pojęcia piękna w kolejnych stuleciach. Podobną rolę w rozważaniach Eco odgrywają liczne przykłady z europejskich dzieł literackich, fragmenty traktatów filozoficznych i poezja, uzupełniona o nadzwyczaj ciekawe przemyślenia autora. Wszystko to służy odkrywaniu definicji piękna, uwzględniającemu zróżnicowane jego pojmowanie, i szukaniu pewnych cech stałych, obecnych ciągle, niezależnie od aktualnej mody.

Historia piękna Umberto Eco, to historia piękna pojmowanego w sposób szeroki, niemalże całościowy – od piękna fizycznego kobiet i mężczyzn, po piękno natury, zwierząt gwiazd, matematycznych proporcji, Boga i idei. Wędrówka po zmianach koncepcji piękna następujących po sobie wieków jest zatem fascynującą i pouczającą przygodą, zarówno estetyczną, jak i intelektualną, która pozwala lepiej zrozumieć wielopłaszczyznowość zachodniej kultury.